توفان فولاد - معرفی ۱۰ بازی رومیزی با محوریت جنگ جهانی دوم (بخش نخست)
در این مقاله قصد دارم تا ۱۰ عنوان جذاب و سرگرم کننده از میان بردگیم‌هایی که با محوریت جنگ جهانی دوم طراحی و تولید شده‌اند را به شما معرفی کنم. از آنجایی که بیشتر بازی‌هایی که راجع به جنگ جهانی دوم ساخته می‌شوند در ژانر بازی‌های جنگی (Wargames) قرار می‌گیرند، در انتخاب عناوین این لیست تلاش شده تا بازی‌هایی متفاوت و متنوع در این ژانر به شما معرفی شوند و بدون شک، بسیاری از عناوین ارزشمند و خوش ساختی که در رابطه با جنگ جهانی دوم ساخته شده‌اند، در این لیست حضور ندارند.
مقدمه
جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۳۹ با حمله‌ی برق آسا (Blitzkrieg) آلمان و شوروی از غرب و شرق به لهستان آغاز شد که در واکنش به این تهاجم، کشورهای انگلستان و فرانسه به آلمان نازی اعلان جنگ کرده و شوروی نیز از جامعه‌ی ملل اخراج شد. در ادامه این جنگ همه جانبه، موتور قدرتمند ارتش آلمان با پیشروی گسترده‌ی خود موفق به فتح فرانسه و بخش‌های بزرگی از اروپا و شمال آفریقا شد. همینطور متحدین دیگر آلمان نظیر ژاپن و ایتالیا نیز هرکدام با تصور پیروزی قطعی آلمان، دست به توسعه‌ی قلمرو خود زدند. اما سرد شدن روابط دو کشور آلمان و اتحاد جماهیر شوروی و در نهایت، هجوم ارتش آلمان به این کشور، موجب جهت گیری شوروی به سمت متفقین گردید و با وجود پیشروی شدید قوای آلمان و متحدانی نظیر فنلاند و رومانی، تا شهر‌های مهمی نظیر مسکو و لنینگراد، شوروی توانست با کمک گرفتن از سرمای کشنده‌ی زمستان‌های سرزمین خود، پس از دو سال نیروهای متحدین را به طور کامل به عقب نشینی وادار کند و برگ برنده‌ای را برای نیروهای متفقین رو کند.
این جنگ که در نهایت در سال ۱۹۴۵، با پیروزی قطعی قوای متفقین و سقوط آلمان نازی در اروپا به پایان رسید، یکی از مهترین اتفاقات تاریخ بشریت به شمار می‌رود و به خاطر گنگ بودن بخش‌های زیادی از اتفاقات آن دوران (با وجود اینکه مدت زیادی از به وقوع پیوستن آن نمی‌گذرد)، توجه بسیاری از علاقه‌مندان به تاریخ و حتی مورخان را به خود جلب کرده‌است. این موضوع در کنار تخصیص بودجه‌های سنگین و حمایت از تولید کنندگان محتوا از سوی کشورهای پیروز جنگ، سبب شده تا هنوز هم پس از گذشت نزدیک ۸ دهه از پایان جنگ جهانی دوم، شاهد سیل عظیمی از فیلم‌ها، سریال‌ها، بازی‌های ویدئویی و صد البته بازی‌های رومیزی راجع به جنگ جهانی دوم که هر ساله عرضه می‌شوند باشیم.
از این رو، در این مقاله قصد دارم تا ۱۰ عنوان جذاب و سرگرم کننده از میان بردگیم‌هایی که با محوریت جنگ جهانی دوم طراحی و تولید شده‌اند را به شما معرفی کنم. از آنجایی که بیشتر بازی‌هایی که راجع به جنگ جهانی دوم ساخته می‌شوند در ژانر بازی‌های جنگی (Wargames) قرار می‌گیرند، در انتخاب عناوین این لیست تلاش شده تا بازی‌هایی متفاوت و متنوع در این ژانر به شما معرفی شوند و بدون شک، بسیاری از عناوین ارزشمند و خوش ساختی که در رابطه با جنگ جهانی دوم ساخته شده‌اند، در این لیست حضور ندارند. از سوی دیگر امکان تهیه‌ی بازی‌های جنگی در داخل کشور بسیار دشوار است و خواندن قوانین و پیدا کردن هم‌بازی برای بازی‌های جنگی از آن هم دشوارتر. همچنین در این نوشتار، سعی خود را کرده‌ام تا عناوینی که چه از نظر قوانین و چه دسترسی، شرایط بهتری دارند و بیشتر به ذائقه‌ی عموم مخاطبین خوش می‌آیند را انتخاب کنم. در ادامه‌ی این نوشتار با معرفی این ۱۰ عنوان جذاب با محوریت جنگ جهانی دوم با من همراه باشد.
Axis and Allies
نوشتن نام «Axis and Allies» به معنی «متحدین و متفقین» در این لیست اشاره به یک عنوان خاص ندارد و در واقع منظور سری «Axis and Allies» است. از این سری، تا کنون عناوین متعددی منتشر شده و بیشتر این عناوین، مریوط به جنگ جهانی دوم هستند. اولین عنوان این سری با همین نام در سال ۱۹۸۱ منتشر شد و انقلابی در زمینه‌ی بازی‌های جنگی گراند استراتژی (Grand Strategy Wargames) به وجود آورد. این عنوان که شامل نقشه‌ای از تمام دنیا بود، از مکانیزم بازی تیمی پیروی می‌کرد که در آن، دو بازیکن در جبهه‌ی متحدین، کنترل کشورهای آلمان نازی و امپراتوری ژاپن و در مقابل، ۳ بازیکن کنترل کشورهای شوروی، انگلستان و ایالات متحده را در جبهه‌ی متفقین در دست می‌گرفتند. البته در صورت بازی با تعداد کمتری از بازیکنان، کنترل دولت‌های اضافی به یکی از بازیکنان آن جبهه داده می‌شد.
اما چیزی که در آن زمان بازی Axis and Allies را متمایز از سایر عناوین جنگی می‌کرد، گیم‌پلی خلاقانه و در عین حال ساده‌ای بود که در بطن خود داشت. این بازی زمانی عرضه شد که حدود دو دهه از عرضه‌ی بازی پر طرفدار ریسک می‌گذشت و مخاطبان بازی‌های جنگی یا باید با عناوین بسیار پیچیده و فوق واقع گرایانه‌ای که در بازار موجود بودند رو به رو می‌شدند، یا عناوین مین استریمی که برای عموم مخاطبان تولید می‌شدند و ذره‌ای حس و حال فرماندهی جنگ را به بازیکن انتقال نمی‌دادند را تجربه می‌کردند.
Axis and Allies علاوه بر اینکه نقشه‌ای منطقه بندی شده متشکل از تمام دنیا را در دل خود داشت، بلکه از قوانینی ساده و کاربردی در زمینه‌ی دریافت نیروهای متنوع نظامی و قرار دادن آنان در میدان جنگ نیز بهره می‌برد. اما مهمتر از تمام این‌ها، مکانیزم جذاب نبرد‌ها بود که هنوز هم مکانیزمی تاریخ مصرف گذشته نیست و حس و حال هیجان انگیزی دارد. مبارزات این عنوان با وجود اینکه از تاس بهره می‌گیرد، اما این بهره گیری بسیار هوشمندانه است و تنها مبتنی بر بدست آوردن تاس با عدد بالا نیست. نیروهای مختلف در این بازی شانس‌های متفاوتی برای انجام حملات موفق دارند و حتی اگر یک نیروی نظامی آسیب ببیند، قبل از حذف شدن شانس یک ضد حمله‌ی نهایی را دارد.
عملکرد هماهنگ و قدرتمند مکانیزم‌ها در بازی Axis and Allies در کنار فیگورهای پلاستیکی دوست داشتنی و بازی تیمی ۵ نفره سبب شده تا زمان طولانی‌ای که این بازی به خود اختصاص می‌دهد، به سرعت بگذرد و اگر آن را در فرصت مناسب و با بازیکنان مناسب تجربه کنید، قطعا به یکی از بهترین تجربه‌های وارگیم شما تبدیل می‌شود.
در آخر باید اشاره کنم که در حال حاضر ورژن‌های متنوعی از بازی Axis and Allies در بازار وجود دارند که نسخه‌ی Anniversary Edition آن، شامل نقشه‌ی کامل جهان است. همچنین دو عنوان «Axis and Allies Pacific 1940» و «Axis and Allies Europe 1940» که به ترتیب در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ عرضه شده‌اند و نبردهای اقیانوس آرام و اروپا را در دل خود دارند، می‌توانند با یکدیگر ترکیب شده و نقشه‌ای عظیم از تمام دنیا را ارائه دهند که با قوانین بهبود یافته و بروز شده‌ی خود، بهترین تجربه از میان بازی‌های این سری را در اختیار بازیکنان می‌گذارند.
No Retreat! The Russian Front
جبهه‌ی شرقی جنگ جهانی دوم، سرنوشت‌سازترین و در عین حال پیچیده‌ترین جبهه‌ی نبرد در تمام جنگ جهانی دوم بود. جایی که تابستان‌هایش با پیشروی عظیم نیروهای متحدین همراه می‌شد و زمستان‌هایش با ضد حمله‌های کوبنده‌ی اتحاد جماهیر شوروی. از سوی دیگر، جبهه‌ی شرق خونین‌ترین جبهه‌ی نبرد نیز بود، به طوری که شوروی به تنهایی نزدیک به ۲۰ میلیون نفر کشته داد و بیشترین آمار تلفات جنگ را از آن خود کرد. کشوری کمونیستی که از تمام جمعیت خود، اعم از زن و مرد و پیر و جوان برای تقویت بنیه‌ی نظامی خود استفاده می‌کرد و تحت رهبری یکی از خوفناک‌ترین دیکتاتور‌های تاریخ، یعنی ژوزف استالین، توانست تا آلمانی را که به نظر همه حکومتی شکست ناپذیر می‌آمد، شکست دهد و نقطه‌ی عطف جنگ جهانی دوم را رقم بزند.
در همین راستا باید اضافه کنم که با وجود پرداختن بیش از حد محتوای مربوط به جنگ جهانی دوم به عملیات نرماندی و آزاد سازی فرانسه، جبهه‌ی شرق از جذابیت‌های خاص خود برخوردار است و نباید زیر سایه‌ی عملیات‌های روز دی (D-Day) قرار گیرد؛ از همین رو، می‌توان گفت دنیای بازی‌های رومیزی و سایر محتواهای سرگرمی مربوط به جنگ دوم، بدهی عظیمی به عملیات بارباروسا و نبردهای شرقی دارد. خوشبختانه در رابطه با جبهه‌ی شرق، تا کنون چند عنوان منحصر‌به‌فرد روانه‌ی بازار شده‌اند که ویژگی‌های برجسته‌ای در میان بازی‌های جنگی دارند و با روند بازی جذاب و هوشمندانه‌ی خود، به خوبی می‌توانند حس و حال فرماندهی نیروهای نظامی متفقین و متحدین را به مخاطبین منتقل کنند و آنها را به دل میدان‌‌های عظیم نبردبارباروسا ببرند.
یکی از این عناوین، بازی «No Retreat! The Russian Front» است که توسط کمپانی خوشنام «GMT» تولید شده‌است. این بازی ابتدا در سال ۲۰۰۸ توسط کمپانی «Victory Point Games» تولید شد، اما به علت بازاریابی نه چندان قدرتمند و کیفیت تولید ضعیف، نتوانست آن طور که باید و شاید مطرح شود. اما ۳ سال بعد، کمپانی بزرگ «GMT» که نامش با بازی‌های جنگی پر طرفدار و خوش ساخت گره خورده، نسخه‌ای بهبود یافته از این بازی را منتشر کرد که به سرعت توانست میان مخاطبین سختگیر بازی‌های جنگی جایگاه خود را پیدا کند و علاوه بر آنها، دل تازه واردان به دنیای بازی‌های جنگی را هم برباید.
بازی « No Retreat! The Russian Front» همانطور که اشاره کردم، وقایع جبهه‌ی شرقی را مرور می‌کند. بازی برای دو نفر طراحی شده که یکی از آنها کنترل آلمان و دیگری کنترل شوروی را بر عهده می‌گیرد. بازیکنان می‌توانند بازی را به صورت سناریو بازی کنند که هر سناریو، مدتی معین از جنگ را بازسازی می‌کند. در حالت دیگر، بازیکنان می‌توانند بازی را به صورت کمپین آغاز کنند که در آن صورت، نبرد از ابتدای آن در سال ۱۹۴۱ شروع شده و تا رسیدن یکی از طرفین به شرایط پیروزی ادامه می‌يابد. روند بازی با استفاده از کارت‌ها پیش می‌رود که بسیار متوازن و تماتیک طراحی شده‌اند و عملکرد خاص و هوشمندانه‌ی هر کارت بسیار ستودنی است. از طرف دیگر قرار دادن مکانیزم‌های کاربردی حرکت نیروها و مسیر‌های تدارکات در کنار سیستم مبارزه‌ی کارآمد و رویدادهای تماتیک، این عنوان را به یکی از عناوین خوش ساخت جنگی بدل کرده است. تمام این جزئیات فوق العاده و مکانیزم‌های جذاب در حالی به بازی اضافه شده‌اند که قوانین آن پیچیده و نامفهوم نیستند و به نسبت بازی‌های جنگی، با عنوانی متوسط رو به آسان طرف هستیم.
در حال حاضر به غیر جبهه‌ی شرق، نسخه‌های دیگری از این بازی عرضه شده‌اند که هر کدام به جبهه‌ی دیگری از نبردهای جنگ جهانی دوم می‌پردازد و با وجود تشابه مکانیزم‌های اصلی، هر نسخه دارای ویژگی‌های مخصوص خود نیز هست.
Conflict of Heroes: Awakening the Bear
بسیاری از تحلیل گران نظامی، نبردهای طی عملیات بارباروسا در سال ۱۹۴۱ را زادگاه تاکیتیک‌های مدرن نظامی می‌دانند که مبنا و اساس سیستم جنگ‌های امروزی را پایه گذاری کرد. تقریبا تمام نیروهای نظامی مدرن جهان بر همین اساس آموزش می‌بینند و هنوز هم از این تاکتیک‌ها استفاده می‌کنند، همچنین بسیاری از اساتید دانشگاه‌های نظامی معتبر جهان، همچنان نبردهای این کمپین بزرگ را به دانشجویان خود تدریس می‌کنند.
به طور کلی، فرماندهی تاکتیکال یک نبرد با فرماندهی استراتژی عالی آن تفاوت‌های بسیاری دارد که این موضوع، در بازی‌ها به خوبی خود را نشان می‌دهد. هنگامی که شما یک بازی جنگی گراند استراتژی را تجربه می‌کنید، با توکن‌هایی سر و کار دارید که شاید هرکدام نمایانگر چند صد تا چند هزار نیروی نظامی باشند و شما به راحتی آنها را در میدان نبرد جا به جا کرده و درگیری‌های نظامی را با چند تاس و یا کارت به سرانجام می‌رسانید. اما در واقع، همان درگیری کوچک را اگر زیر ذره بین قرار دهیم، شامل یک نبرد عظیم است که هزاران نفر در آن نقش دارند و از تمام توان تهاجمی یا دفاعی خود برای پیروزی در آن نبرد بهره می‌گیرند.
هنگامی که شما به تجربه‌ی یک بازی تاکتیکال می‌پردازید، با نیرو‌هایی سر و کار دارید که هر واحد آنها نهایتا شامل یک گروهان است و شما با تک تک واحدهای نظامی تحت فرمان خود مستقیما سر و کار دارید. در ابتدا، همین موضوع موجب می‌شود تا هیجان بازی شدیدا افزایش یابد و حفظ این نیروها برایتان از اهمیت بیشتری برخوردار باشد. از سوی دیگر وجود المان‌هایی مانند ناهمواری‌های مختلف ناحیه‌ی نبرد و مکانیزم‌های متنوع سنگر گیری، جزئیات بازی را شدیدا افزایش می‌دهد. تقریبا در هیچ کدام از این بازی‌ها خبری از خریدن و اضافه کردن نیروها به صفحه‌ی بازی نیست و در واقع تمام تمرکز بازی، بر روی فرماندهی درگیری‌های یک نبرد مشخص قرار داده شده که حس و حال یک جنگ تمام عیار را به بازیکن منتقل کند.
یکی از بهترین عناوین تاکتیکال در میان بازی‌های جنگی، بازی «Conflict of Heroes: Awakening the Bear» است که اولین عنوان از سری «Conflict of Heroes» به شمار می‌آید. این بازی همانطور که مشخصا حدس زده‌اید، یک بازی جنگی تاکتیکال است که از همه نظر یک شاهکار در طراحی بازی محسوب می‌شود. در نوبت اول باید اشاره کنم که در طراحی این عنوان، از بسیاری از المان‌های یوروگیم‌های مدرن استفاده شده و طراح این بازی با تلفیق مکانیزم‌های بهبود یافته‌ی بازی‌های جنگی با المان‌های یوروگیم، اثری منحصر به فرد و ارزشمند را به دنیای بازی‌های رومیزی هدیه داده‌‌است.
ناشر این بازی، یعنی کمپانی «Academy Games»، یکی از خوشنام‌ترین و برجسته‌ترین کمپانی‌های تولید بردگیم است که با وجود اینکه فعالیت بسیار گسترده‌ای در این صنعت ندارد و تعداد زیادی بازی رومیزی چاپ نمی‌کند، اما با تمرکز بر روی تم‌های تاریخی و جذاب، همواره عناوینی با کیفیت خلق می‌کند و رضایت مخاطبان خود را تضمین می‌کند. این کیفیت تا حدی است که حتی بسیاری از دانشگاه‌های نظامی و علوم انسانی از عناوین تولید شده توسط این کمپانی برای آموزش بهره می‌گیرند.
این عنوان فوق العاده که برای اولین بار در سال ۲۰۰۸ عرضه شد، بدون آن که بخواهد بازیکن را مجبور به حفظ هزاران قانون ریز و درشت کند، جزئیات باور نکردنی‌ای را به مخاطب ارائه می‌دهد. در این بازی هر واحد از نیروها، دارای ویژگی‌ها و شرایط خاص خود است و با نیروهای دیگر تفاوت دارد. تانک‌های بازی بسته به نوع زره و تکنولوژی به کار رفته در آنها، مقاومت متفاوتی نسبت به آسیب‌های احتمالی از سوی دشمن دارند و هر نیرویی، نقاط ضعف و قوت خاص خود را دارد. در سال ۲۰۱۹، ادیشن سوم این عنوان تحسین شده عرضه شد که در آن بسیاری از قوانین مخصوص به حرکات نیروها بهبود یافته و یک مکانیزم استرس نیز برای آنها تعریف شده‌است.
Memoir ‘44
دنیای بازی‌های جنگی آکنده است از عناوین پیچیده و استراتژیکی که هر کدام روند خاص خود را دارند و از جزئیاتی بی‌نظیر بهره می‌برند تا تجربه‌ی بازیکنان را هر چه بیشتر به فرماندهی یک جنگ واقعی نزدیک‌تر کنند. اما بسیاری از مخاطبان، به هر دلیلی نمی‌توانند عناوینی تا این حد پیچیده و دشوار را تجربه کنند و پس از بررسی عناوین برتر این ژانر جذاب از بازی‌های رومیزی، ترجیح می‌دهند که به طور کلی آن را فراموش کنند و سراغ این سبک بازی‌ها نیایند.
در این بین برخی از طراحان وارگیم‌ها هم هستند که با استفاده از قوانینی ساده‌تر و همه پسندتر، تلاش می‌کنند تا قشر گسترده‌تری از مخاطبان را هدف قرار دهند و در همین راستا، عناوینی را طراحی و تولید می‌کنند که قوانینی ساده‌تر و مدت زمان بازی کوتاه‌تری دارند. هرچند که بسیاری از افراد این نوع بردگیم‌ها را آبکی و بیش از حد آسان قلمداد می‌کنند، اما حقیقت آن است که روند بازی بسیاری از آنها می‌تواند سرگرم کننده باشد، به شرط آن که به این دسته از بردگیم‌ها به چشم یک تجربه‌ی فان و سرگرم کننده نگاه کنیم و نه چالشی در سطح عناوین تراز اول بازی‌های جنگی رومیزی.
بازی «Memoir ‘44» دقیقا یکی از همین عناوین است که با بهره گیری از سیستم «Commands and Colors»، که یک سیستم بسیار ساده‌ی بازی‌های جنگی است و طراح همین بازی، یعنی آقای ریچارد بورگ (Richard Borg) آن را ابداع کرده، یک تجربه‌ی سرگرم کننده از یک وارگیم تاکتیکال به شما ارائه می‌دهد که بازی کردن هرکدام از سناریوهای آن، بیش از یک ساعت از شما زمان نمی‌گیرد. اما نکته‌ی مثبت دیگری که در رابطه با این بازی وجود دارد، زیبایی بصری و کیفی بالای آن است که قطعا هر مخاطبی را به تحسین وادار می‌کند. علت بهره بردن این بازی از زیبایی بصری چشم نواز و کیفیت تولید فوق العاده را می‌توان انتشار این بردگیم توسط کمپانی مشهور «Days of Wonder» دانست؛ این موضوع در حالی است که عمده‌ی بازی‌های جنگی مطرح از ویژگی‌های هنری و کیفیت تولید پایینی برخوردارند و تولید کنندگان آنها عمدتا به جای ویژگی‌های ظاهری، تمرکز خود را بر روی روند بازی می‌گذارند.
روند بازی «Memoir ‘44» بیشتر بر اساس حرکت شبکه‌ای نیروهای نظامی متنوع و سیستم نبرد با استفاده از تاس‌های به خصوص است. در بازی ۱۵ سناریو متنوع وجود دارد که در صورت علاقه به انجام هر یک از آنها ابتدا باید با استفاده از کاشی‌هایی که در بازی وجود دارند، نقشه‌ی آن را آماده کنید. این کاشی‌ها ناهمواری‌های مختلفی نظیر تپه‌ها، کوهستان، جنگل، مناطق شهری و غیره را نمایش می‌دهند. سپس باید با قرار دادن فیگورهای پلاستیکی نیروهای نظامی خود در مناطق از پیش تعیین شده، همه چیز را برای نبرد آماده کنید.
در بازی سه نوع نیروی متفاوت وجود دارد که شامل پیاده نظام، تانک‌ها و توپخانه است. همچنین در برخی از سناریو‌ها، نیروهای ویژه نیز به بازی اضافه می‌شوند که تفاوتشان با سایر نیروها به وسیله‌ی نشانگرهای مخصوصی مشخص می‌شود. علاوه بر این‌ها، اجزا پلاستیکی‌ای نظیر موانع ضد تانک، سنگر و سیم خاردار نیز در بازی وجود دارد که علاوه بر زیبا‌تر کردن صفحه‌ی بازی شما، کاربردهای مخصوص خود را نیز دارند.
نکته‌ی جذاب دیگری نیز که در رابطه با این بازی وجود دارد، این است که سناریوهای آن، بر اساس نبردهای واقعی طراحی شده و در هر سناریو، علاوه بر وجود یک متن از خلاصه‌ی وقایع تاریخی آن نبرد، جایگاه ابتدایی نیروها و ناهمواری‌های ناحیه‌ی نبرد مطابق با آنچه که در واقعیت بوده تنظیم شده‌اند؛ از این رو علاقه‌مندان به تاریخ جنگ جهانی دوم می‌توانند تجربه‌ی لذت بخشی از این بازی داشته‌باشند. همچنین این بازی نزدیک به ۳۰ افزونه‌ی جذاب دارد که بسیاری از آنها با اضافه کردن ارتش‌های جدیدی مانند ژاپن، شوروی و انگلستان و یا نیروهای متنوع با قابلیت‌های خاص خود، رنگ و بوی جدیدی به بازی شما می‌بخشند. همینطور وجود نقشه‌ها و ساختمان‌های جدید، بازی شما را تا حد قابل توجهی گسترده می‌کند.
Combat Commander
سری کامبت کامندر (Combat Commander)، از جمله سری وارگیم‌های کلاسیکی است که با وجود عمر ۱۵ ساله‌ی خود، هنوز مکانیزم و روند بازی ارزشمندی دارد. این سری محبوب که توسط طراح افسانه‌ای وارگیم، چد جنسن (Chad Jensen) طراحی شد، توانست گام مهمی در بروز شدن مکانیزم‌های مورد استفاده در وارگیم‌ها بردارد و آتش کم‌فروغ زیر خاکستر این ژانر مهم دنیای بردگیم‌ها را بار دیگر شعله‌ور کند.
از سوی دیگر انتشار این بازی توسط کمپانی «GMT» نیز کمک عمده‌ای به حفظ و بازنشر این فرنچایز در سال‌های پس از عرضه داشت و در دورانی که وارگیم‌ها عمدتا با تیراژ بسیار پایین و با فواصل طولانی بازنشر می‌شدند، کامبت کامندر توانست راه خود را به منازل بسیاری از علاقه‌مندان بازی‌های جنگی باز کند و به سری‌ای ماندگار در تاریخ بازی‌های جنگی تبدیل شود.
نویسنده: فرنام فرتوت
ادامه‌ی لیست ۱۰ بازی رومیزی با محوریت جنگ جهانی دوم را در بخش دوم این نوشتار دنبال کنید.
در این مقاله قصد دارم تا ۱۰ عنوان جذاب و سرگرم کننده از میان بردگیم‌هایی که با محوریت جنگ جهانی دوم طراحی و تولید شده‌اند را به شما معرفی کنم. از آنجایی که بیشتر بازی‌هایی که راجع به جنگ جهانی دوم ساخته می‌شوند در ژانر بازی‌های جنگی (Wargames) قرار می‌گیرند، در انتخاب عناوین این لیست تلاش شده تا بازی‌هایی متفاوت و متنوع در این ژانر به شما معرفی شوند و بدون شک، بسیاری از عناوین ارزشمند و خوش ساختی که در رابطه با جنگ جهانی دوم ساخته شده‌اند، در این لیست حضور ندارند.
مقدمه
جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۳۹ با حمله‌ی برق آسا (Blitzkrieg) آلمان و شوروی از غرب و شرق به لهستان آغاز شد که در واکنش به این تهاجم، کشورهای انگلستان و فرانسه به آلمان نازی اعلان جنگ کرده و شوروی نیز از جامعه‌ی ملل اخراج شد. در ادامه این جنگ همه جانبه، موتور قدرتمند ارتش آلمان با پیشروی گسترده‌ی خود موفق به فتح فرانسه و بخش‌های بزرگی از اروپا و شمال آفریقا شد. همینطور متحدین دیگر آلمان نظیر ژاپن و ایتالیا نیز هرکدام با تصور پیروزی قطعی آلمان، دست به توسعه‌ی قلمرو خود زدند. اما سرد شدن روابط دو کشور آلمان و اتحاد جماهیر شوروی و در نهایت، هجوم ارتش آلمان به این کشور، موجب جهت گیری شوروی به سمت متفقین گردید و با وجود پیشروی شدید قوای آلمان و متحدانی نظیر فنلاند و رومانی، تا شهر‌های مهمی نظیر مسکو و لنینگراد، شوروی توانست با کمک گرفتن از سرمای کشنده‌ی زمستان‌های سرزمین خود، پس از دو سال نیروهای متحدین را به طور کامل به عقب نشینی وادار کند و برگ برنده‌ای را برای نیروهای متفقین رو کند.
این جنگ که در نهایت در سال ۱۹۴۵، با پیروزی قطعی قوای متفقین و سقوط آلمان نازی در اروپا به پایان رسید، یکی از مهترین اتفاقات تاریخ بشریت به شمار می‌رود و به خاطر گنگ بودن بخش‌های زیادی از اتفاقات آن دوران (با وجود اینکه مدت زیادی از به وقوع پیوستن آن نمی‌گذرد)، توجه بسیاری از علاقه‌مندان به تاریخ و حتی مورخان را به خود جلب کرده‌است. این موضوع در کنار تخصیص بودجه‌های سنگین و حمایت از تولید کنندگان محتوا از سوی کشورهای پیروز جنگ، سبب شده تا هنوز هم پس از گذشت نزدیک ۸ دهه از پایان جنگ جهانی دوم، شاهد سیل عظیمی از فیلم‌ها، سریال‌ها، بازی‌های ویدئویی و صد البته بازی‌های رومیزی راجع به جنگ جهانی دوم که هر ساله عرضه می‌شوند باشیم.
از این رو، در این مقاله قصد دارم تا ۱۰ عنوان جذاب و سرگرم کننده از میان بردگیم‌هایی که با محوریت جنگ جهانی دوم طراحی و تولید شده‌اند را به شما معرفی کنم. از آنجایی که بیشتر بازی‌هایی که راجع به جنگ جهانی دوم ساخته می‌شوند در ژانر بازی‌های جنگی (Wargames) قرار می‌گیرند، در انتخاب عناوین این لیست تلاش شده تا بازی‌هایی متفاوت و متنوع در این ژانر به شما معرفی شوند و بدون شک، بسیاری از عناوین ارزشمند و خوش ساختی که در رابطه با جنگ جهانی دوم ساخته شده‌اند، در این لیست حضور ندارند. از سوی دیگر امکان تهیه‌ی بازی‌های جنگی در داخل کشور بسیار دشوار است و خواندن قوانین و پیدا کردن هم‌بازی برای بازی‌های جنگی از آن هم دشوارتر. همچنین در این نوشتار، سعی خود را کرده‌ام تا عناوینی که چه از نظر قوانین و چه دسترسی، شرایط بهتری دارند و بیشتر به ذائقه‌ی عموم مخاطبین خوش می‌آیند را انتخاب کنم. در ادامه‌ی این نوشتار با معرفی این ۱۰ عنوان جذاب با محوریت جنگ جهانی دوم با من همراه باشد.
Axis and Allies
نوشتن نام «Axis and Allies» به معنی «متحدین و متفقین» در این لیست اشاره به یک عنوان خاص ندارد و در واقع منظور سری «Axis and Allies» است. از این سری، تا کنون عناوین متعددی منتشر شده و بیشتر این عناوین، مریوط به جنگ جهانی دوم هستند. اولین عنوان این سری با همین نام در سال ۱۹۸۱ منتشر شد و انقلابی در زمینه‌ی بازی‌های جنگی گراند استراتژی (Grand Strategy Wargames) به وجود آورد. این عنوان که شامل نقشه‌ای از تمام دنیا بود، از مکانیزم بازی تیمی پیروی می‌کرد که در آن، دو بازیکن در جبهه‌ی متحدین، کنترل کشورهای آلمان نازی و امپراتوری ژاپن و در مقابل، ۳ بازیکن کنترل کشورهای شوروی، انگلستان و ایالات متحده را در جبهه‌ی متفقین در دست می‌گرفتند. البته در صورت بازی با تعداد کمتری از بازیکنان، کنترل دولت‌های اضافی به یکی از بازیکنان آن جبهه داده می‌شد.
اما چیزی که در آن زمان بازی Axis and Allies را متمایز از سایر عناوین جنگی می‌کرد، گیم‌پلی خلاقانه و در عین حال ساده‌ای بود که در بطن خود داشت. این بازی زمانی عرضه شد که حدود دو دهه از عرضه‌ی بازی پر طرفدار ریسک می‌گذشت و مخاطبان بازی‌های جنگی یا باید با عناوین بسیار پیچیده و فوق واقع گرایانه‌ای که در بازار موجود بودند رو به رو می‌شدند، یا عناوین مین استریمی که برای عموم مخاطبان تولید می‌شدند و ذره‌ای حس و حال فرماندهی جنگ را به بازیکن انتقال نمی‌دادند را تجربه می‌کردند.
Axis and Allies علاوه بر اینکه نقشه‌ای منطقه بندی شده متشکل از تمام دنیا را در دل خود داشت، بلکه از قوانینی ساده و کاربردی در زمینه‌ی دریافت نیروهای متنوع نظامی و قرار دادن آنان در میدان جنگ نیز بهره می‌برد. اما مهمتر از تمام این‌ها، مکانیزم جذاب نبرد‌ها بود که هنوز هم مکانیزمی تاریخ مصرف گذشته نیست و حس و حال هیجان انگیزی دارد. مبارزات این عنوان با وجود اینکه از تاس بهره می‌گیرد، اما این بهره گیری بسیار هوشمندانه است و تنها مبتنی بر بدست آوردن تاس با عدد بالا نیست. نیروهای مختلف در این بازی شانس‌های متفاوتی برای انجام حملات موفق دارند و حتی اگر یک نیروی نظامی آسیب ببیند، قبل از حذف شدن شانس یک ضد حمله‌ی نهایی را دارد.
عملکرد هماهنگ و قدرتمند مکانیزم‌ها در بازی Axis and Allies در کنار فیگورهای پلاستیکی دوست داشتنی و بازی تیمی ۵ نفره سبب شده تا زمان طولانی‌ای که این بازی به خود اختصاص می‌دهد، به سرعت بگذرد و اگر آن را در فرصت مناسب و با بازیکنان مناسب تجربه کنید، قطعا به یکی از بهترین تجربه‌های وارگیم شما تبدیل می‌شود.
در آخر باید اشاره کنم که در حال حاضر ورژن‌های متنوعی از بازی Axis and Allies در بازار وجود دارند که نسخه‌ی Anniversary Edition آن، شامل نقشه‌ی کامل جهان است. همچنین دو عنوان «Axis and Allies Pacific 1940» و «Axis and Allies Europe 1940» که به ترتیب در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ عرضه شده‌اند و نبردهای اقیانوس آرام و اروپا را در دل خود دارند، می‌توانند با یکدیگر ترکیب شده و نقشه‌ای عظیم از تمام دنیا را ارائه دهند که با قوانین بهبود یافته و بروز شده‌ی خود، بهترین تجربه از میان بازی‌های این سری را در اختیار بازیکنان می‌گذارند.
No Retreat! The Russian Front
جبهه‌ی شرقی جنگ جهانی دوم، سرنوشت‌سازترین و در عین حال پیچیده‌ترین جبهه‌ی نبرد در تمام جنگ جهانی دوم بود. جایی که تابستان‌هایش با پیشروی عظیم نیروهای متحدین همراه می‌شد و زمستان‌هایش با ضد حمله‌های کوبنده‌ی اتحاد جماهیر شوروی. از سوی دیگر، جبهه‌ی شرق خونین‌ترین جبهه‌ی نبرد نیز بود، به طوری که شوروی به تنهایی نزدیک به ۲۰ میلیون نفر کشته داد و بیشترین آمار تلفات جنگ را از آن خود کرد. کشوری کمونیستی که از تمام جمعیت خود، اعم از زن و مرد و پیر و جوان برای تقویت بنیه‌ی نظامی خود استفاده می‌کرد و تحت رهبری یکی از خوفناک‌ترین دیکتاتور‌های تاریخ، یعنی ژوزف استالین، توانست تا آلمانی را که به نظر همه حکومتی شکست ناپذیر می‌آمد، شکست دهد و نقطه‌ی عطف جنگ جهانی دوم را رقم بزند.
در همین راستا باید اضافه کنم که با وجود پرداختن بیش از حد محتوای مربوط به جنگ جهانی دوم به عملیات نرماندی و آزاد سازی فرانسه، جبهه‌ی شرق از جذابیت‌های خاص خود برخوردار است و نباید زیر سایه‌ی عملیات‌های روز دی (D-Day) قرار گیرد؛ از همین رو، می‌توان گفت دنیای بازی‌های رومیزی و سایر محتواهای سرگرمی مربوط به جنگ دوم، بدهی عظیمی به عملیات بارباروسا و نبردهای شرقی دارد. خوشبختانه در رابطه با جبهه‌ی شرق، تا کنون چند عنوان منحصر‌به‌فرد روانه‌ی بازار شده‌اند که ویژگی‌های برجسته‌ای در میان بازی‌های جنگی دارند و با روند بازی جذاب و هوشمندانه‌ی خود، به خوبی می‌توانند حس و حال فرماندهی نیروهای نظامی متفقین و متحدین را به مخاطبین منتقل کنند و آنها را به دل میدان‌‌های عظیم نبردبارباروسا ببرند.
یکی از این عناوین، بازی «No Retreat! The Russian Front» است که توسط کمپانی خوشنام «GMT» تولید شده‌است. این بازی ابتدا در سال ۲۰۰۸ توسط کمپانی «Victory Point Games» تولید شد، اما به علت بازاریابی نه چندان قدرتمند و کیفیت تولید ضعیف، نتوانست آن طور که باید و شاید مطرح شود. اما ۳ سال بعد، کمپانی بزرگ «GMT» که نامش با بازی‌های جنگی پر طرفدار و خوش ساخت گره خورده، نسخه‌ای بهبود یافته از این بازی را منتشر کرد که به سرعت توانست میان مخاطبین سختگیر بازی‌های جنگی جایگاه خود را پیدا کند و علاوه بر آنها، دل تازه واردان به دنیای بازی‌های جنگی را هم برباید.
بازی « No Retreat! The Russian Front» همانطور که اشاره کردم، وقایع جبهه‌ی شرقی را مرور می‌کند. بازی برای دو نفر طراحی شده که یکی از آنها کنترل آلمان و دیگری کنترل شوروی را بر عهده می‌گیرد. بازیکنان می‌توانند بازی را به صورت سناریو بازی کنند که هر سناریو، مدتی معین از جنگ را بازسازی می‌کند. در حالت دیگر، بازیکنان می‌توانند بازی را به صورت کمپین آغاز کنند که در آن صورت، نبرد از ابتدای آن در سال ۱۹۴۱ شروع شده و تا رسیدن یکی از طرفین به شرایط پیروزی ادامه می‌يابد. روند بازی با استفاده از کارت‌ها پیش می‌رود که بسیار متوازن و تماتیک طراحی شده‌اند و عملکرد خاص و هوشمندانه‌ی هر کارت بسیار ستودنی است. از طرف دیگر قرار دادن مکانیزم‌های کاربردی حرکت نیروها و مسیر‌های تدارکات در کنار سیستم مبارزه‌ی کارآمد و رویدادهای تماتیک، این عنوان را به یکی از عناوین خوش ساخت جنگی بدل کرده است. تمام این جزئیات فوق العاده و مکانیزم‌های جذاب در حالی به بازی اضافه شده‌اند که قوانین آن پیچیده و نامفهوم نیستند و به نسبت بازی‌های جنگی، با عنوانی متوسط رو به آسان طرف هستیم.
در حال حاضر به غیر جبهه‌ی شرق، نسخه‌های دیگری از این بازی عرضه شده‌اند که هر کدام به جبهه‌ی دیگری از نبردهای جنگ جهانی دوم می‌پردازد و با وجود تشابه مکانیزم‌های اصلی، هر نسخه دارای ویژگی‌های مخصوص خود نیز هست.
Conflict of Heroes: Awakening the Bear
بسیاری از تحلیل گران نظامی، نبردهای طی عملیات بارباروسا در سال ۱۹۴۱ را زادگاه تاکیتیک‌های مدرن نظامی می‌دانند که مبنا و اساس سیستم جنگ‌های امروزی را پایه گذاری کرد. تقریبا تمام نیروهای نظامی مدرن جهان بر همین اساس آموزش می‌بینند و هنوز هم از این تاکتیک‌ها استفاده می‌کنند، همچنین بسیاری از اساتید دانشگاه‌های نظامی معتبر جهان، همچنان نبردهای این کمپین بزرگ را به دانشجویان خود تدریس می‌کنند.
به طور کلی، فرماندهی تاکتیکال یک نبرد با فرماندهی استراتژی عالی آن تفاوت‌های بسیاری دارد که این موضوع، در بازی‌ها به خوبی خود را نشان می‌دهد. هنگامی که شما یک بازی جنگی گراند استراتژی را تجربه می‌کنید، با توکن‌هایی سر و کار دارید که شاید هرکدام نمایانگر چند صد تا چند هزار نیروی نظامی باشند و شما به راحتی آنها را در میدان نبرد جا به جا کرده و درگیری‌های نظامی را با چند تاس و یا کارت به سرانجام می‌رسانید. اما در واقع، همان درگیری کوچک را اگر زیر ذره بین قرار دهیم، شامل یک نبرد عظیم است که هزاران نفر در آن نقش دارند و از تمام توان تهاجمی یا دفاعی خود برای پیروزی در آن نبرد بهره می‌گیرند.
هنگامی که شما به تجربه‌ی یک بازی تاکتیکال می‌پردازید، با نیرو‌هایی سر و کار دارید که هر واحد آنها نهایتا شامل یک گروهان است و شما با تک تک واحدهای نظامی تحت فرمان خود مستقیما سر و کار دارید. در ابتدا، همین موضوع موجب می‌شود تا هیجان بازی شدیدا افزایش یابد و حفظ این نیروها برایتان از اهمیت بیشتری برخوردار باشد. از سوی دیگر وجود المان‌هایی مانند ناهمواری‌های مختلف ناحیه‌ی نبرد و مکانیزم‌های متنوع سنگر گیری، جزئیات بازی را شدیدا افزایش می‌دهد. تقریبا در هیچ کدام از این بازی‌ها خبری از خریدن و اضافه کردن نیروها به صفحه‌ی بازی نیست و در واقع تمام تمرکز بازی، بر روی فرماندهی درگیری‌های یک نبرد مشخص قرار داده شده که حس و حال یک جنگ تمام عیار را به بازیکن منتقل کند.
یکی از بهترین عناوین تاکتیکال در میان بازی‌های جنگی، بازی «Conflict of Heroes: Awakening the Bear» است که اولین عنوان از سری «Conflict of Heroes» به شمار می‌آید. این بازی همانطور که مشخصا حدس زده‌اید، یک بازی جنگی تاکتیکال است که از همه نظر یک شاهکار در طراحی بازی محسوب می‌شود. در نوبت اول باید اشاره کنم که در طراحی این عنوان، از بسیاری از المان‌های یوروگیم‌های مدرن استفاده شده و طراح این بازی با تلفیق مکانیزم‌های بهبود یافته‌ی بازی‌های جنگی با المان‌های یوروگیم، اثری منحصر به فرد و ارزشمند را به دنیای بازی‌های رومیزی هدیه داده‌‌است.
ناشر این بازی، یعنی کمپانی «Academy Games»، یکی از خوشنام‌ترین و برجسته‌ترین کمپانی‌های تولید بردگیم است که با وجود اینکه فعالیت بسیار گسترده‌ای در این صنعت ندارد و تعداد زیادی بازی رومیزی چاپ نمی‌کند، اما با تمرکز بر روی تم‌های تاریخی و جذاب، همواره عناوینی با کیفیت خلق می‌کند و رضایت مخاطبان خود را تضمین می‌کند. این کیفیت تا حدی است که حتی بسیاری از دانشگاه‌های نظامی و علوم انسانی از عناوین تولید شده توسط این کمپانی برای آموزش بهره می‌گیرند.
این عنوان فوق العاده که برای اولین بار در سال ۲۰۰۸ عرضه شد، بدون آن که بخواهد بازیکن را مجبور به حفظ هزاران قانون ریز و درشت کند، جزئیات باور نکردنی‌ای را به مخاطب ارائه می‌دهد. در این بازی هر واحد از نیروها، دارای ویژگی‌ها و شرایط خاص خود است و با نیروهای دیگر تفاوت دارد. تانک‌های بازی بسته به نوع زره و تکنولوژی به کار رفته در آنها، مقاومت متفاوتی نسبت به آسیب‌های احتمالی از سوی دشمن دارند و هر نیرویی، نقاط ضعف و قوت خاص خود را دارد. در سال ۲۰۱۹، ادیشن سوم این عنوان تحسین شده عرضه شد که در آن بسیاری از قوانین مخصوص به حرکات نیروها بهبود یافته و یک مکانیزم استرس نیز برای آنها تعریف شده‌است.
Memoir ‘44
دنیای بازی‌های جنگی آکنده است از عناوین پیچیده و استراتژیکی که هر کدام روند خاص خود را دارند و از جزئیاتی بی‌نظیر بهره می‌برند تا تجربه‌ی بازیکنان را هر چه بیشتر به فرماندهی یک جنگ واقعی نزدیک‌تر کنند. اما بسیاری از مخاطبان، به هر دلیلی نمی‌توانند عناوینی تا این حد پیچیده و دشوار را تجربه کنند و پس از بررسی عناوین برتر این ژانر جذاب از بازی‌های رومیزی، ترجیح می‌دهند که به طور کلی آن را فراموش کنند و سراغ این سبک بازی‌ها نیایند.
در این بین برخی از طراحان وارگیم‌ها هم هستند که با استفاده از قوانینی ساده‌تر و همه پسندتر، تلاش می‌کنند تا قشر گسترده‌تری از مخاطبان را هدف قرار دهند و در همین راستا، عناوینی را طراحی و تولید می‌کنند که قوانینی ساده‌تر و مدت زمان بازی کوتاه‌تری دارند. هرچند که بسیاری از افراد این نوع بردگیم‌ها را آبکی و بیش از حد آسان قلمداد می‌کنند، اما حقیقت آن است که روند بازی بسیاری از آنها می‌تواند سرگرم کننده باشد، به شرط آن که به این دسته از بردگیم‌ها به چشم یک تجربه‌ی فان و سرگرم کننده نگاه کنیم و نه چالشی در سطح عناوین تراز اول بازی‌های جنگی رومیزی.
بازی «Memoir ‘44» دقیقا یکی از همین عناوین است که با بهره گیری از سیستم «Commands and Colors»، که یک سیستم بسیار ساده‌ی بازی‌های جنگی است و طراح همین بازی، یعنی آقای ریچارد بورگ (Richard Borg) آن را ابداع کرده، یک تجربه‌ی سرگرم کننده از یک وارگیم تاکتیکال به شما ارائه می‌دهد که بازی کردن هرکدام از سناریوهای آن، بیش از یک ساعت از شما زمان نمی‌گیرد. اما نکته‌ی مثبت دیگری که در رابطه با این بازی وجود دارد، زیبایی بصری و کیفی بالای آن است که قطعا هر مخاطبی را به تحسین وادار می‌کند. علت بهره بردن این بازی از زیبایی بصری چشم نواز و کیفیت تولید فوق العاده را می‌توان انتشار این بردگیم توسط کمپانی مشهور «Days of Wonder» دانست؛ این موضوع در حالی است که عمده‌ی بازی‌های جنگی مطرح از ویژگی‌های هنری و کیفیت تولید پایینی برخوردارند و تولید کنندگان آنها عمدتا به جای ویژگی‌های ظاهری، تمرکز خود را بر روی روند بازی می‌گذارند.
روند بازی «Memoir ‘44» بیشتر بر اساس حرکت شبکه‌ای نیروهای نظامی متنوع و سیستم نبرد با استفاده از تاس‌های به خصوص است. در بازی ۱۵ سناریو متنوع وجود دارد که در صورت علاقه به انجام هر یک از آنها ابتدا باید با استفاده از کاشی‌هایی که در بازی وجود دارند، نقشه‌ی آن را آماده کنید. این کاشی‌ها ناهمواری‌های مختلفی نظیر تپه‌ها، کوهستان، جنگل، مناطق شهری و غیره را نمایش می‌دهند. سپس باید با قرار دادن فیگورهای پلاستیکی نیروهای نظامی خود در مناطق از پیش تعیین شده، همه چیز را برای نبرد آماده کنید.
در بازی سه نوع نیروی متفاوت وجود دارد که شامل پیاده نظام، تانک‌ها و توپخانه است. همچنین در برخی از سناریو‌ها، نیروهای ویژه نیز به بازی اضافه می‌شوند که تفاوتشان با سایر نیروها به وسیله‌ی نشانگرهای مخصوصی مشخص می‌شود. علاوه بر این‌ها، اجزا پلاستیکی‌ای نظیر موانع ضد تانک، سنگر و سیم خاردار نیز در بازی وجود دارد که علاوه بر زیبا‌تر کردن صفحه‌ی بازی شما، کاربردهای مخصوص خود را نیز دارند.
نکته‌ی جذاب دیگری نیز که در رابطه با این بازی وجود دارد، این است که سناریوهای آن، بر اساس نبردهای واقعی طراحی شده و در هر سناریو، علاوه بر وجود یک متن از خلاصه‌ی وقایع تاریخی آن نبرد، جایگاه ابتدایی نیروها و ناهمواری‌های ناحیه‌ی نبرد مطابق با آنچه که در واقعیت بوده تنظیم شده‌اند؛ از این رو علاقه‌مندان به تاریخ جنگ جهانی دوم می‌توانند تجربه‌ی لذت بخشی از این بازی داشته‌باشند. همچنین این بازی نزدیک به ۳۰ افزونه‌ی جذاب دارد که بسیاری از آنها با اضافه کردن ارتش‌های جدیدی مانند ژاپن، شوروی و انگلستان و یا نیروهای متنوع با قابلیت‌های خاص خود، رنگ و بوی جدیدی به بازی شما می‌بخشند. همینطور وجود نقشه‌ها و ساختمان‌های جدید، بازی شما را تا حد قابل توجهی گسترده می‌کند.
Combat Commander
سری کامبت کامندر (Combat Commander)، از جمله سری وارگیم‌های کلاسیکی است که با وجود عمر ۱۵ ساله‌ی خود، هنوز مکانیزم و روند بازی ارزشمندی دارد. این سری محبوب که توسط طراح افسانه‌ای وارگیم، چد جنسن (Chad Jensen) طراحی شد، توانست گام مهمی در بروز شدن مکانیزم‌های مورد استفاده در وارگیم‌ها بردارد و آتش کم‌فروغ زیر خاکستر این ژانر مهم دنیای بردگیم‌ها را بار دیگر شعله‌ور کند.
از سوی دیگر انتشار این بازی توسط کمپانی «GMT» نیز کمک عمده‌ای به حفظ و بازنشر این فرنچایز در سال‌های پس از عرضه داشت و در دورانی که وارگیم‌ها عمدتا با تیراژ بسیار پایین و با فواصل طولانی بازنشر می‌شدند، کامبت کامندر توانست راه خود را به منازل بسیاری از علاقه‌مندان بازی‌های جنگی باز کند و به سری‌ای ماندگار در تاریخ بازی‌های جنگی تبدیل شود.
نویسنده: فرنام فرتوت
ادامه‌ی لیست ۱۰ بازی رومیزی با محوریت جنگ جهانی دوم را در بخش دوم این نوشتار دنبال کنید.
دیدگاه شما